Het is zoals een hostess in een vliegtuig de instructie meedeelt:
‘In geval van nood, breng eerst het zuurstofmasker aan bij jezelf en breng daarna pas het zuurstofmasker aan bij je kind.’
Om zicht te hebben op persoonlijke energiebronnen, is het belangrijk inzicht te hebben in de manier waarop ons brein werkt. Ons brein is immers de motor van het stressproces. We zijn allemaal breinwerkers. We hebben er dus alle baat bij ons brein optimaal te gebruiken. En dat doen we vaak niet. Ons brein bestaat uit drie delen: het reptielen- of reflexbrein, het emotioneel brein of limbisch systeem en het denkend brein.
Het reptielen- of reflexbrein is in evolutie het oudste deel van het brein. Dit brein regelt alle functies die we nodig hebben om in leven te blijven: de ademhaling, de hartslag, de bloeddruk, de lichaamstemperatuur, het spijsverteringsstelsel, het immuunsysteem, het voorplantingssysteem. Het beheerst gedrag waarbij we niet hoeven na te denken. Gedrag zoals agressie, woede, dominantie. Ook gedrag als wegspringen wanneer een auto op je afkomt, je kind van een vuurhaard wegtrekken.
Gedrag als autorijden, tanden poetsen. Vaardigheden die we hebben geautomatiseerd en waar we niet hoeven over te denken. Dit reflexbrein is zeer snel. Het is gericht op het hier en nu. Het reageert meteen. Het heeft geen bewuste aandacht of wilskracht nodig. Het denkt niet na en onthoudt ook niet. Het reageert primitief op externe prikkels. Het is gericht op overleven. Het kan eindeloos doorgaan. Het heeft geen rust nodig. Het is onvermoeibaar.
Doorheen de evolutie ontwikkelden we vervolgens het emotionele brein of het limbisch systeem. Het emotionele brein is dat deel van het brein waar vooral de zintuigelijke prikkels binnenkomen en die we vervolgens betekenis geven. Alles wat we zien, horen, voelen, ruiken, proeven geven we een emotionele betekenis. Bijvoorbeeld ‘dat ontwerp vind ik mooi’, of ‘die collega praat luid’ of ‘dat parfum ruikt niet lekker.’ Zowel positieve gevoelens zoals genegenheid, liefde als ook negatieve gevoelens zoals angst en verdriet.
Verder ontwikkelden we een derde brein: het denkend brein. In evolutie is dit het jongste brein. Door het denkend brein is de mens in staat te denken, te concentreren, aandacht te richten, te focussen, helder na te denken. Ook te denken over dingen die niet zijn: proactief denken. Ook denken in het verleden, het heden, logisch, analytisch, synthetisch denken, creatief denken, oplossingsgericht denken, vooruit denken, diep nadenken, reflecteren over onszelf, onze impulsen controleren zijn functies van het denkend brein.
Het denkend brein werkt langzaam. Het werkt tot vijf keer langzamer dan het reflexbrein. Het gebruikt veel energie en raakt gemakkelijk vermoeid. Het denkend brein kan het reflexbrein sturen en in toom houden. Dit kost veel energie. Daarom moet het ook regelmatig tot rust komen.
Ontdek in ‘Burn-out en leiderschap – Vitamines voor zelfzorg en teamzorg’ hoe je hiermee om kan gaan als leidinggevende.
